Elazığ, Türkiye’nin doğusunda yer alan, tarihi ve kültürel zenginlikleriyle tanınan bir şehirdir. Ancak Elazığ’ın tarihi yalnızca bugünkü modern şehirle sınırlı değildir. Bu yazıda, Elazığ’ın eski adını, isminin nereden geldiğini, nasıl değiştiğini ve kimin tarafından konulduğunu inceleyeceğiz.
Elazığ İsmi Nereden Gelir?
Elazığ’ın bugünkü adı, Cumhuriyet döneminde Atatürk’ün önerisiyle belirlenmiştir. Ancak, bu adın kökeni daha da eskiye dayanır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde, bu bölgeye verilen isimlerden biri “Mamurat-ül Aziz” idi. Sultan Abdülaziz’in tahta çıkışından sonra, 1867’de bu bölgeye “Mamurat-ül Aziz” adı verilmiştir. Bu isim, “Aziz’in Mamur Ettiği Yer” anlamına gelmektedir. Ancak halk arasında söylemesi zor olduğundan, kısa sürede “Elaziz” olarak telaffuz edilmeye başlanmıştır.
Elazığ İsminin Anlamı Nedir?
Elazığ ismi, zamanla değişen ve bölgenin gelişim sürecini yansıtan bir anlam taşır. “Mamurat-ül Aziz” ismi, Abdülaziz’in şehirde yaptığı imar çalışmalarını onurlandırmak amacıyla verilmiştir. Atatürk’ün önerisiyle değişen bu isim, “Elazık” olarak belirlenmiştir. “Elazık” kelimesi, Türkçe’de “azık” yani “yiyecek, erzak” kelimesine dayanır. Bu anlam, şehrin verimli topraklarını ve zenginliklerini ifade eder. Daha sonra, halk arasında bu isim “Elazığ” olarak yerleşmiş ve resmi olarak kullanıma girmiştir.
Elaziz Nasıl Elazığ Oldu?
Osmanlı döneminde “Mamurat-ül Aziz” olarak adlandırılan şehir, zamanla halkın telaffuz kolaylığı sebebiyle “Elaziz” olarak anılmaya başlamıştır. 1937 yılında, Atatürk’ün şehri ziyareti sırasında, şehrin adı “Elazık” olarak değiştirilmiştir. “Elazık” ismi, “azığı bol il” anlamına gelir. Ancak, bu yeni isim de halk tarafından “Elazığ” olarak değiştirildi ve kısa sürede kabul gördü. Böylece, 1937’de TBMM kararıyla Elazığ ismi resmi olarak onaylanmış oldu.
Elazığ İsmi Ne Zaman Değişti?
Elazığ’ın ismi, tarih boyunca çeşitli değişikliklere uğramıştır. Osmanlı döneminde verilen “Mamurat-ül Aziz” adı, halk arasında “Elaziz” olarak telaffuz ediliyordu. Bu isim, Atatürk’ün 1937’deki ziyareti sırasında “Elazık” olarak değiştirildi. Ancak, bu yeni isim de halk tarafından benimsenerek kısa sürede “Elazığ” olarak değiştirildi. TBMM, 1937’de Elazığ ismini resmi olarak onayladı.
Elazığ İsmini Kim Koydu?
Elazığ isminin bugünkü haline gelmesinde Mustafa Kemal Atatürk’ün büyük bir rolü vardır. 1937 yılında Atatürk’ün bölgeyi ziyareti sırasında, şehrin isminin “Elazık” olarak değiştirilmesine karar verilmiştir. Ancak halkın telaffuzunda “Elazığ” olarak yerleşmiş ve TBMM tarafından bu isim resmi olarak kabul edilmiştir. Bu nedenle Elazığ, adını doğrudan Atatürk’ün önerisiyle alan nadir şehirlerden biridir.
Elazığ’ın 4000 Yıllık Tarihi
Elazığ’ın tarihine bakıldığında, aslında şehrin Harput olarak bilinen daha eski bir yerleşim yeri olduğu görülmektedir. Harput, M.Ö. 2000 yıllarına kadar uzanan tarihiyle, Elazığ’ın temellerini oluşturan bir yerleşimdir. İlk yerleşimcileri Hurriler olarak bilinen bu bölge, tarih boyunca Hititler, Asurlar, Urartular ve Persler gibi birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır.
1071 Malazgirt Savaşı sonrası Türklerin Anadolu’ya yerleşmeye başlamasıyla, Harput ve çevresi de Türk hakimiyetine girmiştir. Çubukoğulları Beyliği’nin kurulmasıyla Harput, Türk yerleşiminin önemli merkezlerinden biri haline gelmiştir. Bu bölge, 1234 yılına kadar Artukoğulları’nın yönetiminde kalmış, ardından Selçuklular, Moğollar ve çeşitli Türk beylikleri arasında el değiştirmiştir. Nihayetinde, 1516’da Osmanlı İmparatorluğu’nun bir parçası olmuştur.
Osmanlı Dönemi ve Harput’tan Elazığ’a Geçiş
Osmanlı döneminde Harput, önemli bir kültürel ve ticari merkezdi. Ancak, 19. yüzyılın sonlarına doğru, değişen toplum yapısı ve şehircilik anlayışının etkisiyle Harput’tan daha alçak bir bölgeye, bugünkü Elazığ’a taşınma süreci başlamıştır. Bu süreç, 1834 yılında Osmanlı yönetiminin doğu eyaletlerini modernize etme çabalarının bir parçası olarak, Harput’tan ovaya taşınma kararıyla hızlanmıştır.
Atatürk ve Elazığ
Mustafa Kemal Atatürk’ün 1937 yılında şehri ziyareti, Elazığ’ın tarihindeki önemli dönüm noktalarından biridir. Atatürk’ün şehre verdiği “Elazık” adı, “bol yiyecek” anlamına gelmekte olup, şehrin zengin tarım potansiyeline ve bereketine vurgu yapmaktadır. Bu ziyaret, şehrin kimliğinde ve isminin bugünkü halini almasında önemli bir rol oynamıştır. Bugün Elazığ, tarihsel zenginliklerini modern şehir yapısıyla birleştiren önemli bir merkezdir. Cumhuriyet döneminde de tarım, ticaret ve eğitim alanlarında büyük gelişmeler kaydeden şehir, günümüzde “Doğu’nun İncisi” olarak anılmaktadır. Elazığ, tarihi Harput’tan aldığı mirası, çağdaş bir şehir kimliğiyle harmanlayarak, bölgenin kültürel ve ekonomik gelişiminde önemli bir rol oynamaktadır. Elazığ’ın eski adı ve bugünkü haline gelme süreci, bu şehrin zengin tarihinin sadece bir kısmını oluşturur. Harput’tan Elazığ’a uzanan bu yolculuk, şehrin binlerce yıllık geçmişinin izlerini taşımaktadır.
Atatürk’ün Elazığ’a gelişinin Cumhuriyet gazetesi 18 Kasım 1937 tarihli sayısında “Atatürk Elazizde Büyük Şef halkın sonsuz tezahüratile karşılandı” manşetiyle tüm yurda duyurmuştu.